Littekens sieren de mens

Momenteel ben ik bezig met het lezen van Het Negerboek van Lawrence Hill. In dit prachtige boek word het leven van het meisje Aminata Daillo beschreven en hoe zij van vrij mens zijn wordt beroofd en een slaven bestaan moet leiden. Het boek verslaat haar reis met de vele tegenslagen op zoek naar het terugwinnen van haar vrijheid. Op een gegeven moment wordt zij op een plantage ingeënt door Georgia, de vriendelijke zwarte hulp, tegen de pokken. Aminata Daillo heeft twee maansikkels op haar wangen, siertekens van haar stam. Ze snapt niet hoe andere mensen dat niet hebben, al ziet ze wel veel littekens om haar heen. Als ze met de pokken is ingeënt snapt ze waar sommige littekens vandaan komen. Toen ik dit las moest ik plots denken aan een scene uit Een Schitterend Gebrek van Arthur Japin. De hoofdpersoon, Lucia, bereid zich voor op een huwelijk met een knappe man uit hogere kringen. Zij, als bediende van een gravin, probeert zich zo goed mogelijk voor te bereiden op dat huwelijk terwijl Giacomo, de man, weg is op reis. De gravin waarschuwt Lucia voor de Venetiaanse hogere kringen, daar draait alles om uiterlijk en voorkomen. Lucia beseft zich dat maar wordt dan door haar eigen toedoen met het noodlot getroffen. Ze krijgt de pokken en ontkomt niet aan littekens op haar gezicht.

Na in meerde boeken het fenomeen pokken te hebben gelezen wilde ik er meer over weten. Het besmettelijke virus dat in de afgelopen drieduizend jaar 1 op de 10 mensen van het leven heeft berooft lijkt mij reuze interessant. Net als ieder kind tegenwoordig ben ik er mee ingeënt, al kan ik mij niks herinneren van de gehele ziekte zelf.  Enfin, tijd om te kijken hoe dat virus in elkaar steekt.

Geschiedenis

“Pokken is een duizenden jaar oude virusziekte. Waar deze zeer besmettelijke ziekte precies is ontstaan is niet bekend. Het Indiase subcontinent wordt wel genoemd maar ook het gebied rond de Middellandse Zee. Volgens een aantal wetenschappers is Farao Ramses V, die rond 1143 voor Christus leefde, een van de eerst bekende slachtoffers van de pokken.
De pokken gedijen goed in bevolkingscentra en in gebieden die nooit eerder met de pokken te maken hebben gehad.
De pokken kwamen in het begin van onze jaartelling met Romeinse soldaten  naar Europa. In de vierde eeuw brachten de Hunnen de ziekte opnieuw mee.
De pokken vormden tot de Middeleeuwen geen grote bedreiging. De ziekte zou pas verder verspreid worden door de terugkerende kruisvaarders. Het pokken virus was nog niet virulent  Veel mensen kregen de pokken, maar velen raakten ook immuun voor de ziekte. De aantallen slachtoffers van de pokken vielen in het niet bij die van de Zwarte Dood. De pokken veroorzaakten geen ontwrichting de Europese samenleving.
Niet in Europa, maar in Amerika zou de pokken een verwoestende uitwerking hebben.

De Spanjaarden brachten het pokkenvirus met zich mee naar Amerika. Het eerste geval van pokken deed zich voor in Hispaniola (nu Haïti) in 1519. De oorspronkelijke Amerikanen werden vooral het slachtoffer omdat pokken niet voorkwam in dit werelddeel. Zij waren dus erg bevattelijk voor het virus. Vanuit Haïti verspreide de infectie zich in het zuiden naar de Mexicaanse Azteken, de Inca's, de Maya's en het naar het Amazone gebied. In Noord Amerika ging het via Florida en de Mississippi naar geheel Noord Amerika. De pokken richtten een ware slachting aan: van de volkeren in Centraal Amerika overleefde slechts 10% de pokken.  Er ontstond een gebrek aan arbeidskrachten voor de bedrijven van de Europese kolonisten. Om het tekort op te heffen werden slaven ingevoerd uit Afrika.”

Bron: http://www.w8.nl/pokkenepi.htm

Het virus

De pokken zijn zeer gemakkelijk om te verspreiden. Een geïnfecteerd persoon aanraken of te lang de lucht inademen van een kamer waar een ziek persoon is kan al tot infectie leiden. Vervolgens begint de lange ziekteweg:

Na circa 12 dagen zal het virus zich goed in het lichaam hebben genesteld en hebben vermenigvuldigt. Dan zal de persoon zich ook ongeveer ziek gaan voelen. Het begint met de symptomen van een zware griep:  Hoge koorts, spierpijn, misselijkheid, braken en vermoeidheid.

Vervolgens zal het virus de huidcellen aanvallen en zullend e welbekende blaasjes, pokken, ontstaan. Deze blaasjes zijn stevig en gevuld met een soort pus, geïnfecteerde huidcellen. In het midden is meestal een inzinking.  De blaasjes ontstaan op het voorhoofd rond dag 12-15 en zullen zich vervolgens in de komende 24-36 uur over het hele lichaam verspreiden.

In de tweede ziekteweek zullen de blaasjes uitdrogen en leeglopen tot er korstjes achterblijven. Dan zullen de korstjes er af vallen en blijven alleen littekens achter.  

Het pokkenvirus is zeer stabiel en is de afgelopen 100 jaar niet veranderd. Er zijn verschillende typen van het virus:

Variola minor: Mortaliteit 2%. Een vrij milde vorm van het virus. Het kwam minder vaak voor dan de major variant. Variola minor heeft een milde vorm van het ziekte verloop.

Variola Major: Mortaliteit 10%. De grootste boosdoener van de pokken-geschiedenis. Dit was de meest voorkomende vorm van het virus. Soms wanneer een persoon geïnfecteerd was dan groeiden de blaasjes van het virus samen en zorgden er voor dat grote stukken opperhuid er af vielen. In dit geval had de patiënt te maken met een huid die gelijk was aan dat van tweedegraads brandwonden. De kans op overlijden tijdens zo’n situatie kwam uit op de 60%.

Variola Major Flat: Mortaliteit 96%. De pokken waren vooral een kinderziekte, zo dacht men tenminste in de vorige eeuwen. De pokken verspreidde zich inderdaad vaak en snel onder kinderen. Het Variola Major Flat type was zeer bekend bij kinderen. In plaats van harde blaasjes ontstonden er zachte inwendige blaasjes die ook voor inwendige bloedingen konden zorgen.  Als die gebeurde was de persoon meestal ten dode opgeschreven.

Variola Major Hemorragisch: Mortaliteit 100%. In dit geval ontstaan er helemaal geen blaasjes maar slechts inwendige bloedingen aan de binnenkant van de huid. Deze kleurt dan zwart. Naast de huid zullen er ook inwendige bloedingen ontstaan in vitale organen. De patiënt ontwikkelt dan een tekort aan bloedplaatjes, trombine en globuline. Op de 5 of 7^de dag van de ziekte zal de persoon bijna zeker plots overlijden. ( bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pokken )

Pokken is momenteel een uitgeroeid virus en komt niet meer voor. We worden er tegen ingeënt en de laatst overleden persoon aan pokken was in de 18^de eeuw. Toch had er heel lang nog een pokken epidemie kunnen zijn. In de tijd van de Tweede Wereld oorlog en zelfs nog tijdens de Koude oorlog is er onderzoek gedaan naar het inzetten van o.a. het pokken virus als biochemisch wapen. Dankzij de oorlogen waren grote delen van alle landen niet ingeënt tegen het virus. Juist om deze reden is er uiteindelijk niks gebeurt. Het risico was te groot om ook het eigen land te infecteren als één land het virus zou inzetten.